Dram ve tarih unsurlarını içeren Sarıkamış Çocukları (2017) filminin 31 Mart 2017’de vizyona girmesi bekleniyor. Yönetmenliğini Mutlu Karadoğan ve Can Ulkay’ın yaptığı filmin konusuyla başlayayım söze: Sarıkamış Harekatı’na katılmış bir Rus olan Sergey, savaş sırasında karşısına çıkan donarak ölmüş bir Türk çocuğunun özel eşyalarını gizlice almış ve yıllar boyu saklamıştır. Artık yaşlı bir adam olan Sergey, ölmeden önce bu eşyaları hatıra olarak torununa verir. Bir değişim programıyla Türkiye’ye gelen tarih öğrencisi olan torunu Alina, bu konuda bilgi toplamaları gerektiğini söyleyen öğretmeni Vahdet’e elindeki eşyalardan söz eder. O günlerde Sarıkamış’ta kalan çocukların eşyalarının satıldığı bir açık arttırma düzenlenmiştir. Dedesinin Alina’ya verdiği eşyalarla Esker ismindeki gencin ninesi Seher’den aldığı eşyaların kadının harekat yıllarında sevdalanmış olduğu Mehmet’e ait olduğu anlaşılır. Mehmet, çetelerin Sarıkamış’taki köylerinde babalarını öldürmesinden sonra kardeşi Yusuf’la beraber cepheye giden Mehmetçiklerin arasına katılmıştır. Amaçları Sarıkamış cephesinde savaşan abilerini bulmaktır. Alina ve Esker, manevi değerleri büyük olan eşyaları Seher’e ulaştırmak üzere harekete geçerler.
Sarıkamış Çocukları (2017) filminin oyuncu kadrosu da şöyle: Burç Kümbetlioğlu, Sılay Ünal, Cengiz Hayta, Yusuf Ata Yılmaz, Kayhan Yıldızoğlu, Altan Erkekli, Sema Çeyrekbaşı, Tanju Tuncel ve İlber Gürtunca.
Sarıkamış Harekatı
1. Dünya Savaşı’nda Osmanlılarla Ruslar arasında gerçekleşen bu kara çatışmasında Osmanlı ordusu, birçoğu çatışmalardan değil aşırı soğuktan dolayı olmak üzere 60.000 kayıp vermiştir. (Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığına göre)
Harekatla ilgili farklı bilgi ve görüşler mevcut. Size bunlardan birini aktarıyorum:
Enver Paşa önderliğindeki harekat çok yüksek dağlarda ve o sırada tamamen karlarla kaplı bir arazide gerçekleşecekti ve Osmanlı ordusunun donatımı yeterli değildi. Fakat Paşa’ya göre Rusların doğu cephesindeki varlığının ortadan kalkması için bu riske değerdi. Rusları 3 taraftan çevirmeyi planlamıştı. Ne var ki cephede çok fazla eksik vardı, askerin yeterli yiyeceği yoktu ve Rusların Karadenizdeki donanma üstünlüğü, hava koşullarının çetinliği gibi etkenler yüzünden erzağın taşınıp dağıtılması oldukça zordu. Görevi doğuya erzak götürmek olan bazı önemli, büyük gemiler Ruslar tarafından batırılmıştı.
Osmanlı ordusunun 22 – 29 Aralık 1914 arasında gerçekleşen saldırısı 11. Kolordu’nun büyük yürüyüşüyle başladı. 11. Kolordu ertesi gün Rusların 4. Ermeni Tümeniyle karşılaşacaktı.
23 Aralık’ta, bir önceki gün Lafsor’a ulaşmış olan 9. Kolordu, Çatak – Pitkir hattına gelmiş ve daha ikinci günden ikmal ve ulaştırma sorunları yaşamaya başlamıştı. Oltu’nun batısı – Narman hattına güç bela ulaşan 10. Kolordu Oltu’yu ele geçirmeyi başarmıştı.
24 Aralık’ta, 9. Kolordu Bardız’a ulaşmıştı. Düşman 11. Kolordu’ya saldırmaya devam ediyordu.10. Kolordu kuvvetlerinin büyük kısmı, Hafız Hakkı Paşa’nın talimatıyla, geniş bir kuşatmaya destek vermek için Kosor’a yöneldiler. Bunun Sarıkamış’taki felaketin ana sebeplerinden biri olduğu düşünülüyor. Çünkü böylece muharebe gücü toplanmamış ve geç kalınmıştı.
25 Aralık’ta, Sarıkamış’a doğru gerilemiş olan 9 Kolordu, ikmal ve ulaştırma sorunlarından dolayı asker kaybetmeye başlamıştı. 10. Kolordu da plana göre bulunması gereken yere gelmeyi başaramamıştı. Kosor yolunda olması planlanmışken ancak Beyköy hattına ulaşabilen askerlerin karşısında Allahuekber Dağları vardı; 3 kilometre boyunca uzanan, ısının zaman zaman eksi 30 dereceye düştüğü, bütün yolları karlarla kaplanmış dağlar. Bu dağ yollarında soğuktan, açlıktan, salgın hastalıkladan dolayı telef olan ve harekatın tamamı boyunca kaybedilen askerlerin sayısı hakkında rivayet muhtelif. 23.000 – 30.000 şehit verildiği de söyleniyor, 60 – 90.000 kişiyi telaffuz eden kaynaklar da var. Sonuncusu baya abartılı sanırım.
10. ve 11. Kolordu kuvvetleri Sarıkamış’a varamadan büyük oranda telef oldular. 9. Kolordu ilçeye tek başına ulaşabildi ama büyük kayıplar verdi ve mevcudu oldukça azaldı. Kolordunun Sarıkamış’a girebilen 300 askeri Ruslar tarafından püskürtüldü. Diğer taarruzlar da başarılı sonuç vermedi. (29 Aralık 1914)
Takvimler 6 Ocak 1915’i gösterirken 3. Ordu karargahı ateşe maruz kaldı. Hafız Hakkı Paşa “Geri çekiliyoruz” dedi askerlere.
7 Ocak 1915’de ordunun kalanı Erzurum yolunda yürüyüşe geçti. 3. Ordu Komutanı Enver Paşa, 10 Ocak 1915’de görevini Hafız Hakkı’ya devredip İstanbul’a döndü.
Sarıkamış şehitleri ile ilgili farklı bilgiler de görebilirsiniz. Bunca askerin bu şekilde telef olmasında kimin, ne kadar kusurlu olduğuyla ilgili farklı görüşler var. Enver Paşa’nın torununa göre dedesinin planı tam anlamıyla uygulansaydı bu harekat büyük bir zaferle sonuçlanabilirdi. Bazı kaynaklara göre askerin teçhizatına gereken önem verilmemişken, bir görüşe göre de Paşa’nın sorunu plansızlık veya düşüncesizlik değil talihsizlikti, etrafında Ruslara istihbarat sızdıran hainler vardı ve askerlere kışlık kıyafetler, erzak ve mühimmat götüren büyük gemilerin batırılmasına sebep olan şey onların istihbaratlarıydı. Enver Paşa’nın kendisini harekatın çok riskli olduğunu olduğu yolunda uyaran komutanları görevden aldığı söyleniyor. Osmanlı ve Alman Mareşali Gotz Paşa günlüğüne Kafkasya’da ordularına güçleriyle orantısız görevler vererek ordularının büyük zararlar görmesine sebep olan komutanlar olduğunu yazmış ki kendisi Enver Paşa’yla bir sorun yaşayıp Irak’a gönderilmiş biriymiş. Ayrıca Paşa, savaştan sonra uzun süre bu konuyla ilgili her türlü yayını yasaklamış.
