Bebeklerde zeka neye göre belirlenir? İyi beslenme, hastalıklardan korunma, bol bol oyun ve egzersiz bir bebeğin zekası üzerinde elbette etkilidir, ama bebeklerde zihin gelişimi başka yollarla da desteklenebilir mi? Pek çok çocuk gelişimi uzmanı bu sorunun cevabının evet olduğunu belirtiyor, yani bebeklerin zihinsel kapasiteleri genetik faktörlerin ve iyi bir bakımın ötesinde çeşitli aktiviteler yapılarak da geliştirilebiliyor.
Ancak bu noktada önemli olan şey bebeğin IQ’su yani saptanabilen zeka puanı yerine zeka kapasitesini tam anlamıyla kullanabilmesine odaklanmak; başka bir deyişle ona elinizden geldiğince farklı ortamlar görebileceği, farklı deneyimler tadabileceği, yeni şeyler öğrenebileceği fırsatlar yaratmak.
İşte bebeklerde zeka gelişimini destekleyebilecek basit ama etkili yöntemlerden birkaçı;
1. Göz kontağı kurmak: Bebeğiniz henüz yeni doğmuş bile olsa gözlerini açık yakaladığınız her an, her fırsatta onunla göz kontağı kurmaya çalışın. Bebeklerde hafıza, özellikle de yüz hafızası çok erken dönemlerde gelişmeye başlar ve bebeğiniz size baktığı, sizin de ona baktığınız her an hafızası gelişir.
2. Dilinizi çıkarın: Yapılan araştırmalara göre iki günlük yeni doğanlar bile çok basit mimikleri hatırlama ve taklit edebilme yeteneğine sahiptir. Eğer bebeğiniz ona dil çıkardığında gülümsüyor, neşeli sesler çıkarıyor ya da sizi taklit etmeye çalışıyorsa müjde, problem çözme yetenekleri gelişmeye başladı bile!
3. Onu yansımasıyla tanıştırın: Bebeğinize aynada kendi yansımasını gösterin. Başlangıçta yalnızca başka bir bebek gördüğünü zannedecek olsa da bu yeni arkadaşın kolunu onunla aynı anda kaldırması ve o gülümsediğinde aynı şekilde gülümsemesi zihnindeki bağlantı kurma merkezinin gelişmesine yardımcı olacaktır.
4. İki resim arasındaki fark: Aralarında tek ve belirgin bir fark bulunan iki benzer resmi ya da fotoğrafı bebeğinizin yüzünden yaklaşık 25 cm uzakta tutarak ona gösterin. (Aynı manzara resminin birinde bir kulübe olan, diğerinde ise olmayan iki versiyonu gibi). Yeni doğmuş bir bebek bile gözleriyle iki görseli birden tarayacak ve aradaki farkların ayırdına varacaktır. Bu zihin egzersizi ileri dönemde okuma ve yazmanın kolayca öğrenilmesi üzerinde de etkilidir.
5. Onunla konuşun: Başlangıçta bebeğiniz onunla konuştuğunda yüzünüze boş boş bakabilir ya da ilgisini başka bir yöne çevirebilir. Ancak bebekte zeka gelişimi için bunu fırsat buldukça yapar ve cümlelerinizin arasında bebeğinizin doldurması için kısa boşluklar bırakırsanız zaman içinde size kendi dilinde karşılık vermeye başlayacaktır.
6. Müziği hayatınızın bir parçası haline getirin: Çocuk ve bebek gelişimi alanında yapılan çalışmalar müzikal ritimlerin gün içinde sıklıkla duyulmasının özellikle bebeklerde ilerleyen dönemde matematiksel zekayı geliştirici bir etkisi olduğunu ortaya koymuştur. Evde fırsat bulduğunuz her an hem sizin, hem de bebeğinizin hoşuna giden müzikler çalın. Yemeğini yedirirken, onu giydirirken, altını değiştirirken ya da oyun oynarken aklınıza geldikçe ritmik şarkılar mırıldanmaya, hatta kendi şarkılarınızı yazmaya çalışın.
7. Neden-sonuç ilişkisini liseye başlamadan öğretin: Her akşam ışıkları kapatmadan önce “Şimdi ışıkları kapatıyorum.” demek ya da bebeğinizin beşiğine yaklaşmadan önce ona “Anne/baba geliyor.” diye seslenmek bebeklerde zeka gelişimi açısından son derece olumlu pratiklerdir. Bu yöntemle bebeğiniz neden-sonuç ilişkisi kurmayı henüz okula başlamadan öğrenebilir, hiç değilse bu kavram karşısına çıktığında onu anlayıp öğrenmesi çok daha kolay olur.
8. Onu bol bol gıdıklayın: Güçlü bir mizah anlayışı keskin bir zekanın en önemli unsurlarındandır, ve mizahı öğrenmek gülmeyi öğrenmekle başlar. Bebeğinizi mümkün olan her an gıdıklayarak ya da kendinize özgü yöntemlerle bol bol güldürün.
9. Mümkünse bebeğinizi mutlaka emzirin: Herhangi bir sağlık probleminiz yoksa bebeğinizi hekimlerin önerdiği yaş aralığına kadar emzirmeye çalışın. Uygun bir yaşa kadar anne sütüyle emzirilen bebeklerin ilkokul çağında daha yüksek IQ değerlerine sahip oldukları saygın bilimsel araştırmalarca kanıtlanmıştır. Üstelik emzirme vakitleri yalnızca bebeğin zekasını geliştirmek için değil, onunla sağlam bir duygusal bağ kurmak için de mükemmel fırsatlardır.
10. Televizyonu kapatın: Hiçbir televizyon programı, yaşına ne kadar uygun ya da ne kadar eğitici olursa olsun, bebeğinize sizinle baş başa geçireceği zamanlar kadar çok şey öğretemez. Bebeğinizi uyutmak için televizyonu açmak yerine beşiğinin başına oturup onunla konuşun.
11. Arada bir mola vermeyi unutmayın: Her gün birkaç dakikalığına etrafta başka hiçbir ses, parlak ışıklar, komik hareketler ya da oyuncaklar olmaksızın bebeğinizle birlikte halının üzerinde sadece oturun. Arada bir bebeğinizi zeka geliştiren aktiviteler için teşvik etmek yerine onun sizi ne yöne götüreceğini izlemeniz sizin için keyifli, onun için ise oldukça faydalı olacaktır.
12. Bebeğinizin oyun alanı olun: Sırt üstü yere uzanın ve bebeğinizin etrafınızda gezinmesine, üstünüze çıkmasına, size dokunmasına fırsat verin. Bu aktivite bebeklerde odaklanma ve problem çözme yeteneklerini geliştirmede son derece etkilidir.
13. Çevreyi birlikte keşfedin: Bebeğiniz ne kadar küçük olursa olsun birlikte yürüyüşe çıktığınızda “Şu küçük kediye bak!”, “Oynayan çocukların sesini duyuyor musun?”, “Ağaçlar ne kadar da uzun.” Gibi cümleler kurun. Bebeğiniz bu gibi cümleleri henüz tekrar edemese, hatta içlerinden kelimeleri çekip çıkaramasa bile onunla bu şekilde konuşmanız okul çağında geniş bir kelime haznesine sahip olmasını kolaylaştıracaktır.
14. Bul karayı al parayı: Önünüze üç tane plastik kutu alın ve bebeğinizin en sevdiği oyuncaklardan birini bunlardan birinin altına saklayın. Ardından kutuları karıştırın ve bebeğinizin oyuncağını arayıp bulmasına izin verin. Bebeklerde zeka gelişimi izleme, takip etme ve anlama pratiğiyle yakından ilgili olduğundan bu egzersiz, doğru kutuyu ilk seferde bulma ihtimali çok düşük olsa da, onun küçük zihnini vızır vızır çalıştıracaktır.
15. Saklambacı küçümsemeyin: Bebeğinizin karşısına geçip yüzünüzü ellerinizle gizlemeniz, ardından da ellerinizi çekip “İşte buradayım!” demeniz aslında onu gülümsetmekten çok daha fazlasına yarar. Bu gibi aktivitelerde bebekler nesnelerin ortadan kaybolup ardından geri gelebileceklerini öğrenmeye başlarlar.
16. Dokunma duyusunu erkenden harekete geçirmek için: Farklı yüzeylere sahip birkaç çeşit kumaş (yumuşak, sert, işlemeli, yünlü, ipek, naylon vb.) edin ve bunları bebeğinizin yanaklarına, göbeğine, ayaklarına hafifçe sürterek aradaki farkı hissetmesini sağlayın.
17. Yemeğiyle oynamasına izin verin: Bebeklerde zihinsel gelişim dokunma duyusu ve motor becerilerle yakından ilişkilidir. Acıktığında bebeğinize içinde birbirinden farklı yemeklerin (biraz haşlanmış bezelye, biraz hazır mama, biraz makarna, yaşına uygun birkaç bisküvi gibi) bulunduğu bir tabak hazırlayın ve onu istediği gibi keşfetmesine izin verin. Bu şekilde bebeğiniz başlangıçta yerleri biraz kirletse de farklı nesneleri farklı oranda güç harcayarak ve farklı biçimlerde tutması gerektiğini öğrenmeye başlar.
18. Her şeyi sayın: Hastaneden eve döner dönmez, yani bebeğiniz henüz birkaç günlükken onun oyuncaklarından el ve ayak parmaklarına, onu kucağınızda taşırken attığınız adımlardan yemeğinden aldığı lokmalara kadar aklınıza gelen her şeyi yüksek sesle saymayı alışkanlık haline getirin. Bebeğiniz anlamlı sesler çıkarmaya başladığı anda sizi taklit etmeye çalışacak ve her ebeveynin korkulu rüyası matematiğe erken bir başlangıç yapmış olacaktır.
19. Eğlenceli hafıza alıştırmaları yapın: Bebeğinizin etrafındaki ve yakın çevrenizdeki herkesin yüzlerinin yakından birer fotoğrafını çekin. Fotoğrafçıya gidip her fotoğraftan iki adet çoğaltın ve bir deste elde edin. Bu desteyi yere karışık ama açık yüzleri bebeğinize bakacak şekilde dizip içlerinden birbirlerine benzeyenleri bulmaya çalışmasını izleyin. Bebeğiniz biraz daha büyüdüğünde aynı alıştırmaya kartları yere kapalı olarak dizerek de devam edebilirsiniz.
20. Masal okumayı unutmayın: Bebeğinize her gece masal okuyun ve arada bir karakterlerin isimlerini onunkiyle, sizinkiyle ya da sık sık gördüğü başka bir insanınkiyle değiştirerek masal saatini daha eğlenceli hale getirin.
