Günümüzün hem küçük, hem de ergenlik çağındaki çocukları hayatlarını başta televizyon, bilgisayarlar, akıllı telefon ve tabletler olmak üzere medyanın onlarca aracıyla çevrelenmiş biçimde sürdürüyorlar. Medyanın çocuklara etkileri öğrenme biçimleri, duygular, düşünceler ve davranışlar gibi hemen her alanı ciddi biçimde şekillendirebildiğinden pek çok çocuk gelişimi uzmanı ve doktorlar ebeveynlerin çocuklarının medya kullanımını mutlaka kısıtlamaları ve onlara doğru medya kullanımı alışkanlıkları edindirmeleri gerektiğini savunuyor.
Dijital Medya Kullanımı Hakkında Önemli İstatistikler
– Günümüzde ergenlik çağındaki gençlerin yaklaşık %75’inin bir akıllı telefonu bulunuyor.
– Yine 13-18 yaş aralığındaki gençlerin %25’i “sürekli internete bağlı” olduklarını belirtiyorlar.
– Dünyadaki genç nüfusun %76’sının en az bir sosyal medya sitesinde hesabı varken bunların %70’i sosyal medyaya birden fazla site üzerinden bağlanıyor.
– Dünya üzerindeki her 5 aileden 4’ünün evinde video oyunları oynamaya yarayan bir cihaz bulunuyor.
Söz konusu veriler elbette bu tarz araştırmaların yapılmasına müsait nispeten daha gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerden elde ediliyor ve özellikle az gelişmiş ülkelerde yalnızca başkentleri kapsayacak nitelikte olabiliyorlar. Ama yine de çocuk sağlığı ve gelişimi açısından sağladıkları ipuçlarını görmezden gelmek mümkün değil.
Çocuklarda Medya Kullanımı Neden Kısıtlanmalı?
Medyanın çocuklara zararları arasında en ciddi ve sık rastlanılanları şunlar;
– Obezite riski: Ekranı olan elektronik aletlerle fazlaca haşır neşir olmak çocuklarda ve ergenlerde obezite riskini büyük oranda arttırıyor. Yapılan araştırmalara göre günde 5 saatten fazla televizyon izleyen çocuk ve gençlerin obeziteye yakalanma riskleri 0-2 saat izleyenlere göre tam beş kat daha yüksek. 4 ila 9 yaş aralığındaki çocuklarda kilo kontrolü söz konusu olduğunda günde bir buçuk saatten fazla televizyon izlemek önemli bir risk faktörü kabul ediliyor.
– Uyku sorunları: Aşırı medya kullanımı çocuklarda ciddi uyku problemlerine neden olabiliyor. Elektronik cihazların ekranlarından yayılan mavi ışık uykuya dalmayı zorlaştırdığı gibi uyku kalitesini düşürebiliyor ve sürekli kullanımda uykunun sık sık bölünmesi gibi problemler gözlemlenebiliyor. Bu noktada risk altında olanlar özellikle yatağa telefon ya da tabletle giren ve yatak odasında televizyon bulunan çocuklar.
– Yanlış internet kullanımı: Bilgisayarın çocuklara zararları arasında internetin verimsiz ve hatta zararlı hale gelmesi de yer alıyor. Sürekli bilgisayar oyunlarıyla vakit geçiren çocuklarda oyun bağımlılığı, gerçek hayattaki sosyal ilişkilerin bozulması, arkadaş edinmekte ve ilişki kurmakta zorlanma gibi problemlere sıkça rastlanıyor.
– Okul başarısında düşüş: Çocukların, ergenlerin ve hatta üniversite çağındaki gençlerin ödev yaparken, proje hazırlarken ya da sınavlarına çalışırken ulaşabilecekleri mesafede bir medya aracı bulunması konsantrasyon sürelerini, çalışma verimliliğini ve dolayısıyla okul başarısını olumsuz yönde etkileyebiliyor. Uzmanlar çalışmak için masa başına geçilmeden önce telefondaki ya da bilgisayardaki tüm işlerin bitirilmesini ve bu araçların kapatılarak çalışma bitimine kadar başka bir odaya bırakılmasını şiddetle öneriyorlar.
– Olumsuz örnekler: Günümüzde pek çok site üyelik kabul etmede belli bir yaş sınırı uyguluyor olsa da çocuklarda sosyal medya kullanımı önüne geçilemez biçimde yaygınlaşıyor. Çocuklar internette, özellikle de sosyal medyada, henüz doğruyu-yanlışı ayırt etme mekanizmaları tam anlamıyla gelişmemişken ve dış uyaranlardan etkilenmeye en açık oldukları çağlarda, uyuşturucu, alkol ve tütün kullanımı, teşhir, yeme bozuklukları gibi pek çok olumsuz durumun örnekleriyle sık sık karşılaşabiliyorlar.
– Cinsel içerikli mesajlaşmalar ve tacizciler: Yapılan araştırmalara göre 10 ila 19 yaş aralığındaki gençlerin %12’si hayatları boyunca en az bir kişiye cinsel içerikli mesajlar ya da çıplak fotoğraflar gönderdiklerini veya bu tarz bir mesajlaşmaya aynı şekilde karşılık vermeseler de dahil olduklarını itiraf ediyorlar. Bu noktada gençlere bu tarz mesajların ya da görsellerin, en güvendikleri kişilerden biriyle dahi olsa, bir kez paylaşıldıklarında internetten bir daha silinmeyeceğini öğretmek önem kazanıyor.
En kötü ihtimal düşünüldüğünde bu tarz yazışma ve fotoğraflar, eğer kullanılan bilgisayarda ya da telefonda ciddi güvenlik yazılımları kurulu değilse, çocuk tacizcilerinin eline geçip fiziksel taciz ya da şantaj amacıyla kullanılabiliyor ya da güvenilen kişiyle ilişkilerin bozulması durumunda intikam amacıyla farklı kişilerle paylaşılabiliyor. Henüz ülkemizde çok yaygın olmasa ya da su yüzüne çıkmasa da bu tarz durumlar özellikle Avrupa ve Amerika’da genç intiharlarının en sık rastlanan sebeplerinden birini oluşturuyor.
– Sanal (siber) zorbalık: Sosyal yaşantılarının büyük bir kısmını internet ortamında kurgulayan çocuk ve gençleri tehdit eden sanal zorbalık da ne yazık ki medyanın çocuklara zararları arasında yer alıyor. Kişinin internette yayınladığı bir mesaj, paylaştığı bir fotoğraf ya da video nedeniyle sürekli olarak aşağılanması olarak tanımlanabilecek bu durum hem kısa, hem de uzun vadede hem kurban, hem de saldırıyı yapan zorba (eğer genç yaştaysa) üzerinde sosyal, akademik, psikolojik ve hatta tıbbi açıdan olumsuz etkilere neden oluyor.
Çocuklarda Medya Kullanımını Düzenlemenin Yolları
1.İnternette, mümkünse çocuk gelişimi uzmanlarının ve doktorların yazarlık yaptığı sitelerde çocuğunuzun yaş grubu için günlük medya kullanım süresinin ne kadar olması gerektiğini, güvenli internet siteleri ve oyunları, hangi durumlarda çocuğunuzun medya kullanımını yakından denetlemeniz gerektiğini araştırın. Edindiğiniz bilgiler ışığında çocuğunuzun günlük medya (internet, televizyon, telefon, tablet, diğer oyun araçları) kullanımını belli bir süreyle kısıtlayın.
2.Çocuğunuzun gün içinde sosyal ve diğer çevrimiçi medya kanallarında neler yaptığını takip edin. Bu kontroller her ne kadar çocukların canını sıkabilse de onların sağlık ve güvenlikleri açısından mecburidir.
3.Evde yatmaya bir saat kala tüm elektronik araçların kullanımının bırakılmasına dair bir kural koyun ve bu kurala kendiniz de uyun. Çocuğunuzun elinde ya da yastığının altında akıllı telefonuyla uyumasına izin vermeyin ve yatmadan önce telefonu sesi kapalı, gerekiyorsa alarmı kurulu biçimde masasının üzerine bırakmasını isteyin.
4.Ödev yaparken ya da ders çalışırken odada televizyon ya da akıllı telefon bulunmasına izin vermeyin. Bilgisayar ya da tablet, eğer söz konusu ödev ya da çalışma için gereklilerse, açık kalabilir, ancak bu durumda arada bir odasını ziyaret ederek çocuğunuzun gerçekten çalışıp çalışmadığını kontrol etmelisiniz.
5.Ailece yenilen akşam yemekleri, hafta sonu gezmeleri gibi durumlarda medya araçlarının arada bir hatıra fotoğrafı çekmek dışında kullanılmasına izin vermeyin. Ancak unutmayın ki bu da çocuğunuzla birlikte sizin de uymanız gereken kurallardan biri.
6.Birlikte bir film kiralamadan, televizyon dizisi izlemeden ya da çocuğunuz için herhangi bir oyun ya da mobil uygulama satın almadan önce satın alacağınız/izleyeceğiniz içeriğin hangi yaş aralıkları için uygun olduğunu araştırın.
7.Aralıklı olarak görülen diğer aile üyelerini, yakın çevrenizi ve çocuğunuzun arkadaşlarının ailelerini evde uyguladığınız güvenli medya kullanımı kuralları hakkında bilgilendirin ve bu konuda sizinle uyumlu olmalarını rica edin.
8.Eğer çocuğunuzun okulu medya okuryazarlığı dersine programında yer veriyorsa tercih edeceğiniz seçmeli derslerden biri mutlaka bu olsun. Adil bir dağılım için ikinci seçmeli dersi çocuğunuzun inisiyatifine bırakın.
9.Çocuğunuzla birebir ilişkilerde olduğu gibi internet ortamında da tanıştığı herkese karşı saygılı olması, başkalarına sanal zorbalık uygulamaktan kaçınması ve bu duruma kendisi maruz kalırsa mutlaka vakit kaybetmeden size bildirmesi, en yakın arkadaşı ya da çocukluk aşkı dahi olsa kimseye özel fotoğraflarını göndermemesi gerektiği konusunda açık bir dille konuşun. Bunun yanı sıra imkanınız varsa evdeki bilgisayar ve telefonlara çocuk dostu bazı güvenlik yazılımları kurdurun.
Bunlar da İlginizi Çekebilir:
Çocukları abur cuburdan korumanın yolları
Çocuklarla kaliteli zaman geçirmenin 15 yolu
Çocuklarla etkili iletişim kurabilmenin 7 yolu
Çocuklarda medya kullanımı neden kısıtlanmalı veya kontrol altına alınmalı, çünkü yazdığınız gibi çocuğu olumsuz etkileyen sağlığını tehdit eden bir çok olaya zemin hazırlıyor. Yasaklamaktan ziyade bunu düzenlemek çok önemli, bu 9 madde de çok önemli, teşekkür ediyorum.
Ben teşekkür ederim ziyaretin için. Bu birçok çocuklu aile için önemli bir sorun, umarım birilerine faydası olur makalenin.
Tamamen yasaklamak pek ise yaramiyor belirli saatlerde izin vermek en iyisi.
Tabii. Bütünüyle yasaklama her konuda ters teper. Sınırlamak bile sorun olabiliyor aslında, çatışma çıkıyor, bir iki arkadaşımdan biliyorum. Ama bir limit koyulması zorunlu.