Çocuklarda saygı eğitimi onların toplumsal kuralları ve bir arada yaşamayı öğrenmeleri, topluma uyum sağlayabilmeleri, arkadaş edinebilmeleri, başarılı bir iş ve aile hayatına sahip olabilmeleri gibi mutluluklarını doğrudan etkileyecek pek çok konuda ihtiyaç duyacakları bir eğitimdir. Saygı eğitiminin olabildiğince erken yaşta ve çocuk okula başlayıp evden ve anne babasından uzakta başka çocuklarla baş başa kalmasından önce verilmeye başlanmalıdır. Çocuğun böyle önemli bir konuyu kendi kendine ya da özel bir çaba gösterilmeden öğrenmesinin beklenmesi yapılabilecek en önemli yanlışlardan biridir. Peki, çocuklarda saygı bilinci hangi yöntemlerle oluşturulabilir ve kalıcılığı sağlanabilir? Yazımızda bu soruların cevaplarına değinecek ve çocuğunuza saygılı olmayı öğretmek için doğru ve etkili bir yol haritası çizmenize yardımcı olmaya çalışacağız.
Saygıya neden ihtiyacımız var?
Bir çocuğun saygılı olmayı ve çevresinden de saygı talep etmeyi öğrenmesinin özünde saygı kavramının hayatta ne işe yaradığını ve ona neler kazandıracağını, saygısız olması durumunda nasıl olumsuzluklarla karşılaşabileceğini bilmesi yatar. Bu nedenle örneğin çocuğa büyüklere saygı duymayı öğretirken doğru olan tutum ona nedenini açıklamaksızın katı kurallar koymak ve bunlara uymadığı takdirde onu cezalandırmak değil, ona neden büyüklerine saygı göstermesi gerektiğini anlayabileceği biçimde, sabırla anlatmaktır. Gerçek hayatta saygısız kişiler bu tavırlarından ötürü pek çok şey kaybederler; örneğin işlerinden olurlar, eğitim kurumlarından uzaklaştırılırlar ya da önemsedikleri insanları üzerek onların sevgisini kaybederler.
Çocuğa saygıyı öğretmek için, ona kendisinin de saygısız olursa sevdiği ve istediği bir takım şeylerden mahrum kalacağını açıklamanız gerekir. Özellikle küçük yaştaki çocuklarda, çocuk saygısız bir davranış sergilediğinde oynamayı sevdiği bir oyuncağa ya da video oyununa bir süreliğine el koymak, televizyonda sevdiği bir programın bir bölümünü izlemesine izin vermemek gibi zararsız, küçük cezalar bu konuda yeterli olacaktır. Ancak çocuğa ceza vermek hiçbir sorunun kesin çözümü olamaz ve cezalar gerektiği biçimde uygulanmadıklarında ya da çocuğa sebepleriyle birlikte iyice açıklanmadıklarında laçka bir hal alıp etkisizleşebilirler. Bu nedenle, eğer saygı eğitimi sırasında çocuğunuzu bir şeyden mahrum bırakıyorsanız ona bu mahremiyetine hangi davranışının sebep olduğunu, bu davranışın neden kabul edilemez olduğunu ve davranışı tekrar ederse nasıl bir yaptırımla karşı karşıya kalacağını ona kızmadan, bağırmadan, sakin bir dille anlatmalısınız.
Kimi durumlarda çocuğunuzun bir davranışın doğru biçimini tamamen kavraması zaman alabilir, bu sebeple özellikle yaşı küçükse onun ne istediğinizi tek seferde tam olarak anlayıp uygulamamasını beklememeye çalışmanız yerinde olacaktır. Özellikle ceza doğuran davranışlar konusunda anne babaların çok hassas olması gerekmektedir, çünkü kusursuz olmak hiçbir insandan, özellikle de öğrenme çağındaki çocuklardan beklenemez. Bu noktada anne babanın ya da çocuğun bakımını üstlenen kişinin çocuğun hangi hatayı gerçekten saygısızlık ya da şımarıklıktan yaptığını, hangisinin ise bilmeden yapılan samimi bir hata olduğunu ayırt edebilmesi ve nasıl bir önlem alacağına buna göre karar vermesi gerekir.
Saygı Eğitiminde Ceza Faktörü
Özellikle okul çağındaki çocuklarda saygı eğitimi artık evle sınırlı olmaktan çıkar ve daha geniş bir çevrenin etkisiyle şekillenmeye başlar. Bu noktadan sonra çocuk yalnızca ev içinde anne baba kontrolünde aldığı cezalar ya da konuşma-anlatma-açıklama süreçleriyle değil, gerçek hayatta karşısına çıkabilecek can acıtıcı ihtimallerle de yüzleşecektir. Saygısız davranması sonucunda bir arkadaşını kaybetmesi, bir oyuncağını kırması ya da öğretmeni tarafından uyarılması bu duruma verilebilecek onlarca örnekten yalnızca birkaçıdır. Böyle bir durumda çocuk eve davranışından dolayı zaten üzgün ve hatta pişman olmuş biçimde dönebilir. Bu şartlarda öncelikle çocuğun üzüntüsünün giderilmesi, ona neden böyle bir olumsuzlukla karşılaştığının anlatılması ve yaptığı hatayı nasıl telafi edebileceğine dair tavsiyeler verilmesi gerekir. Eğer çocuk ne hata yaptığının farkında değilse, yaptığı saygısızlığı hala savunuyor ya da yapmaya devam ediyorsa, ağlayıp bağırarak yaptığının sonuçlarından kaçınmaya çalışıyorsa ancak bu durumda ekstra bir ceza uygulamayı düşünebilirsiniz.
Çocuk eğitimi söz konusu olduğunda verilen cezaların adil olması ve birden bire ortaya çıkmamaları, çocuğun hatalarından ders çıkarabilmesi ve öğrendiklerinin kalıcı olması açısından çok önemlidir. Eğer çocuğunuz yabancıların yanında elini bir kez ağzına götürdü diye onu hemen sürükleyerek eve götürür ve akşam boyunca surat asarsanız çocuk belki hangi davranışın bu tavrınıza sebep olduğunu anlayacak, ancak yaptığından doğru ve kalıcı bir ders çıkarması mümkün olmayacaktır. Bu nedenle herhangi bir tepki vermeden önce çocuğunuzu mutlaka iki kez uyarmaya, onu uyarırken davranışı tekrar ederse ne tür bir yaptırımla karşı karşıya kalacağını açık bir dille anlatmaya çalışın. Eğer ona ceza vermeye yine de mecbur kalırsanız cezanın duruma uygun ve makul olmasına çok dikkat edin.
Saygısızlık ya da başka bir olumsuz tutum sonucu ortaya çıkan durumlarda, ona çok kızgın olsanız bile, asla sevginizi ve ilginizi çocuğunuzdan esirmeyin, ona eğer hata yaparsa sizin sevginizi kaybedeceği izlenimini vermeyin. Anne babasının onu her durumda seveceği ve koruyup kollayacağı hissi, bir çocuktan asla alınmaması gereken bir duygudur. Bunun yerine eğer bile bile hata yaparsa onu çok sevmeye devam ettiğiniz halde cezalandırmak ya da sevdiği bir şeyden mahrum bırakmak zorunda kalacağınızı, bu durumdan sizin de hoşlanmadığınızı ancak yaptıklarının sonuçlarına katlanması gerektiğini, eğer hatalı davranışına son verirse her şeyin yoluna gireceğini ona sakin bir dille anlatın.
Saygı Konusunda Çocuğunuzun En Yakın Örneği Siz Olmalısınız
Çocuklarda saygı eğitimi dahil pek çok eğitim, gözlemleyebileceği iyi örnekler etrafında mevcut değilse, ne kadar dil dökülürse dökülsün, ne kadar ceza veya ödül verilirse verilsin eksik kalacaktır. Çocuğun yetişkinlerin yaşları gereği onun sahip olmadığı kimi ayrıcalıklara sahip olduğunu bilmesi ve zamanı geldiğinde kendisinin de bunlara sahip olacağının bilincinde olması elbette önemlidir. Ancak insanlara karşı saygısızlık yapmak kişinin yaşla ya da olgunlukla elde edebileceği bir hak olmadığından bu tarz davranışları yetişkinlere serbest olan alana dahil edemezseniz. Çocuğunuza sesini yükseltmeyi kesin bir dille yasakladıktan sonra, ona sizin neden birileriyle bağırarak konuşma hakkına sahip olduğunuzu asla açıklayamazsınız. “Ama bu özel bir durumdu.”, “Ama benim bağırdığım insan bunu hak etmişti.” gibi açıklamaları bir çocuğun anlaması mümkün değildir. Bu nedenle çocuğunuz bu tarz durumları anlayabilecek yaşa ve bilinç düzeyine erişene kadar onun yanında haklı dahi olsanız başkalarına karşı kontrolünüzü asla kaybetmemeniz çok önemlidir. Eğer biriyle tartışmadan sorununuzu çözemeyeceğiniz zor bir durumda kaldıysanız bile işlerin kızışmaya başlayacağını sezdiğiniz anda çocuktan uzak bir yere geçip konuşmayı orada sürdürmeye çalışın.
Saygı Toplum İçinde Yaşamanın En Önemli Kurallarından Biridir
Çocuğunuz evde ne kadar iyi bir saygı eğitimi alırsa alsın, saygı esas olarak toplum içinde gelişen ve diğer insanlara karşı uygulanması gereken bir tutumdur. Bu nedenle çocuğunuzun temel saygı kuralları konusunda yeterli bilgiye sahip olduğunu düşündüğünüzde öğrendiklerini doğal bir ortamda uygulayabilmesi için sizinle, arkadaşlarıyla ya da sevdiğiniz yakınlarınızla bir arada olacağı grup aktiviteleri düzenleyebilirsiniz. Çocuğunuzun yaş grubuna uygun, arkadaşlarının da sevdiği ve sözünü ettiği bir masa oyununu öğretmenine sorarak öğrenin ve satın alın. Ardından bir hafta sonu arkadaşlarını ve ailelerini siz sohbet ederken çocukların da birlikte keyifli zaman geçirebilmeleri için evinize davet edin. Çocuğunuza sizin de bu etkinlik için ne kadar hevesli olduğunuzu mutlaka gösterin ve coşkusunu paylaşın, sonrasında ise ona evinizde misafirler varken belli davranışlar sergilerse oyunu sonlandıracağınızı, eğer çok ileri gider, ağlamaya, bağırmaya ya da diretmeye başlarsa da etkinliği tamamen bitireceğinizi yumuşak bir dille, ancak açık ve net biçimde anlatın. Bu şekilde hem çocuğunuzun insan içinde saygılı olma konusunda yaşayarak ders almasına olanak tanımış, hem de ona eğer doğru biçimde davranırsa gönlünce eğlenerek geçirebileceği şahane birkaç saat armağan etmiş olursunuz.
Çocuklarda yabancı dil eğitimi için tıklayın
