Size Mardin gezilecek yerler listelerinin daimi konuğu olan, terasından olağanüstü güzellikte bir Mezopotamya manzarasını seyredebileceğiniz bir yerden söz etmek istiyorum; şehir merkezine 4 km. uzaklıkta bulunan Deyrulzafaran Manastırı. Süryani Kilisesi’nin önemli merkezlerinden olan bu 3 katlı manastır bazılarının ağırlığı birkaç tonu bulan ve aralarında harç, kum, kireç olmaksızın birbirine yaslanan taş bloklardan inşa edilmiş. Ziyaret edenler oldukça bakımlı ve düzenli bir yapı olan manastırın avlusunda oturmanın insana huzur verdiğini, içeri girince insanın kendini başka bir dünyadaymış gibi hissettiğini ifade ediyorlar.
Manastırın üzerine inşa edildiği kompleks milattan önce Güneş Tapınağı olarak kullanılmış. Güneşe tapanlar hem bütün Mezopotamya ovasına hakim bir yerde olan hem de dağların arasında kaybolan bir tapınak yapmak istemişler; o zamanlar küçük bir yer altı tapınağı olan Deyrulzafaran’ın ilk kuruluşu bu şekilde gerçekleşmiş. Mor Hananyo Kilisesi’nin doğusunda kalan 2 kısımlı tapınağın güney ve doğu cephelerinde sunak yeri olduğu tahmin edilen iki kuşak bulunuyor. Daha sonra Romalılar burayı kale olarak kullanmışlar. Onlar bölgeden gittikten sonra kale Aziz Şleymun tarafından manastıra çevrilmiş.
Manastırın içerisindeki Mor Hananyo Kilisesi haç şeklindeki kubbesinden ötürü Kubbeli Kilise olarak da anılıyor. 271 metrekarelik bir alanı kapsayan kilisenin dış kısmının üst bölümünde hayvan figürleri yer alıyor, bir zamanlar iç duvarları süsleyen ve Kutsal Kitap’taki hikayeleri tasvir eden fresklerse günümüze ulaşmamış. Günümüze kalan fresk kilisenin güney kısmında bulunuyor. Bu freskte Aziz Hananyo tasvir ediliyor, kendisi 793’de manastırda büyük bir restorasyon yaptırmış. M.S. 491-518 arasında 2 Süryani mimar tarafından (bu mimarlar kardeşmiş) tarafından inşa edilen kilisenin kuzey ve güneyindeki apsislerde ahşaptan yapılmış, içinde ayin eşyalarının bulunduğu alanlar yer alıyor. Kduşkudşin denilen bu alanların orta apsiste bulunanı 1941’de yanmış, günümüzde mevcut olan kduşkudşini 1942’de Mardin ve Midyatlı Süryani taş ustaları sarı kesme taşlar kullanarak yapmışlar. Kilisenin ana apsis bölümünde bulunan 2 kürsünün kuzeyde olanı cevizden yapılmış. Patrikler tarafından kullanılan bu kürsünün 350 yaşlarında olduğu düşünülüyor. Fildişinden yapılmış ve metropolitlere ait olan diğer kürsü kilisenin batısında; onun da 500 yıllık olduğu tahmin ediliyor.
Gerçeküstü ve etkileyici bir atmosferi olan Deyrulzafaran Manastırı inşa edilirken kullanılan safran çiçekleri günümüzde bölgede bulunmuyor. Bir zamanlar bu dağlarda bolca açan bu çiçekler sıva yapılırken, manastırın duvarlarına renk vermek amacıyla kullanılmış. Süryani metropolit ve patriklerine ait 36 mezara ev sahipliği yapan manastır Hıristiyan dünyasında hala önemli bir yere sahip. Büyük kentlerde yaşayan varlıklı Süryaniler bile düğünlerini burada yapmayı tercih ediyorlar bazen.
Manastır bünyesindeki yapıları tanımaya devam edelim; bazı azizlerin kemikleriyle manastırda görev yapmış olan kimi patrik ve metropolitlerin mezarlarının yer aldığı kubbeli bir bina olan Azizler Evi Kubbeli Kilise’nin güneydoğu cephesinde kalıyor. Yapının giriş kısmında çevresinde yunusların bulunduğu bir haç işareti, batı duvarındaki nişlerin içinde de deniz kabuğu figürleri bulunuyor. Günümüzde de vaftiz törenlerinin yapıldığı Meryem Ana Kilisesi ana avlunun kuzeydoğusunda yer alıyor. Duvarlarının bir kısmıyla tavanları Bizans tarzı pişmiş tuğladan yapılmış olan ve apsis kısmında Bizans dönemine ait mozaiklerin bulunduğu kilisenin alanı 153 metrekare.
Manastırın girişinde içinde bir kafeteryanın ve hediyelik eşya satan dükkanların da bulunduğu bir bekleme alanı var. Burada satılan hediyelik eşyalarının fiyatlarının Eski Mardin’in dükkanlarında satılanlara göre daha pahalı olduğunu okudum, aklınızda olsun. İnsanda hayat bütün hızı ve gürültüsüyle akıp giderken kendisinin başka bir boyutta olduğu hissini uyandıran Deyrulzafaran Manastırı ziyaretçilerine farklı ve özel lezzetler de sunuyor; safranlı çay ve mahlepli çörek gibi. Klostrofobiniz yoksa manastırın üstüne inşa edildiği tapınağı mutlaka görmeniz tavsiye ediliyor. Eskiden şarap da satılıyormuş ama sonra yasaklanmış galiba.
Manastırın oturma alanı Mezopotamya Ovası manzaralı olduğundan içeri girmek için beklemeniz gerekiyorsa bunda sıkıntı duymuyorsunuz. Ben birçok kişinin büyüleyici bir yer olduğunu söylediği bu manastırı görmedim ama bazı gezi yazılarını yazarken başıma gelen şey yine geldi; kuş olup uçasım var şu anda. Bir mimarlık harikası olan bu huzur verici yapıdan ‘yok yaa, o kadar da değilmiş’ tarzında söz edenlere de rastladım ama sayıları azdı. Ben beğenenlerin yalancısıyım.
Tatil-gezi kategorimizde seyahatlerle ilgili başka öneriler de bulabilirsiniz.
