Pek çok kaynakta EQ ya da EI olarak ifade edilen duygusal zeka (emotional intelligence); en basit haliyle kişinin kendi duygu ve düşüncelerini anlama, düzene koyma ve etkili biçimde ifade etmenin yanı sıra diğer insanlarla başarılı bir iletişim içinde olma becerisi olarak tanımlanabilir.
ABD’de orta düzey yöneticileri kapsayan bir araştırma; iş ortamında yüksek performans gösteren kişilerin %90’ının aynı zamanda yüksek duygusal zekaya sahip olduğunu ortaya koymuştur. Aynı araştırmada düşük veya ortalama altı performansa sahip kişilerin ise %80’inin duygusal zekalarının nispeten daha az gelişmiş olduğu saptanmıştır.
Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz duygusal zekanın etkili olduğu tek alan elbette iş yerindeki başarı değildir. EQ; sık sık karşılaştığı IQ’nun (mantıksal zeka) aksine tüm hayatımız boyunca sürekli değişim gösterir, çeşitli pratikler uygulanarak canlı tutulup geliştirilmesi mümkündür ve insanlar arası ilişkilerimizi büyük ölçüde yönetir.
Peki, hayatımızın en önemli noktalarında ihtiyaç duyduğumuz duygusal zekayı geliştirmenin yolları nelerdir?
- Olumsuz Duyguları Dizginleme Yeteneği
Duygusal zekayı arttırma konusunda yapmamız gereken en önemli şey; karar verme mekanizmalarımızı etkilememeleri ve zihnimizi gerekenden fazla meşgul etmemeleri için olumsuz duygularımızla başa çıkmayı öğrenmektir. Bu tarz duygulara karşı geliştirdiğimiz hisleri değiştirmek için ise öncelikle kendi duygu ve deneyimlerimize olan bakış açımızı tanıyıp olumlu biçimde şekillendirmemiz gerekir.
Örnek vermek gerekirse; bir arkadaşımız telefon çağrımıza cevap vermediğinde hemen onun bizi önemsemediği sonucuna varmaktansa öncelikle meşgul olabileceği, çağrıyı duymamış olabileceği, başka bir işi olduğu için bizi daha ileri bir vakitte aramayı aklına yazmış olabileceği ihtimalleri üzerinde durmaya kendimizi alıştırabiliriz. Başlangıçta zihnimizi ve algılarımızı bir parça zorlayarak varabileceğimiz bu ve benzeri olumlu düşünme biçimleri belli bir süre sonra alışkanlık halini alacaktır.
- Stresle Başa Çıkma ve Stresli Durumlarda Sakin Kalabilme Yeteneği
İstisnasız hepimiz hayatımızın kimi dönemlerinde belli düzeyde strese maruz kalırız. Sağlıklı düzeydeki stres kişinin ulaşmak istediği hedefe yönelik isteğini canlı tutarak tembelliği ve vazgeçmeyi önlediğinden yararlı bir itki mekanizması olarak görülür.
Ancak kimi zamanlarda stres düzeyimizin kaldırabileceğimizin ötesine geçtiğini ve kontrolümüzü kaybetmeye başladığımızı hissedebiliriz. Baskı altındayken ileride bize ve çevremizdekilere olumsuz etkileri olabilecek ani ve fevri kararlar vermemenin yolu ise sakin kalabilmekten ve düşünme ve karar verme süreçlerini sakinleştikten sonraki bir zamana erteleyebilmekten geçer.
Eğer iş yerinde, okulda, aile içinde ya da arkadaşlarınızla birlikteyken sizi gerdiğini hissettiğiniz bir durumla karşılaşırsanız hiç çekinmeden yanınızdakilerden izin isteyin, lavaboya gidip yüzünüze bol bol soğuk su çarpın ve ardından birkaç dakika açık havaya çıkın.
Bu hava alma sırasında sakinleşmek için kahve gibi yüksek kafein içeren içecekler ya da alkol tüketmekten ve sigara içmekten kaçının. İlk bakışta sizi sakinleştirdiğini zannettiğiniz bu gibi şeyler uzun vadede stresle kendi kendinize baş etme yeteneğinizi kısıtlayacak ve duygusal zeka konusunda arzu ettiğiniz gelişmeyi göstermenizi engelleyecektir.
3. Zor Durumlardan Sonra Ayağa Kalkabilme Yeteneği
Hayat hiç kimse için kolay değildir, ancak hayatın bizi karşı karşıya getirdiği zor durumlara karşı geliştirdiğimiz bakış açısı ile duygusal ve davranışsal tepkilerimiz bu durumlardan galip olarak mı, yoksa mağlup olarak mı sıyrılacağımızı belirleyebilir.
Yazımızın başında duygusal zeka geliştirme yolları arasında kişinin kendi duygularını tanıyıp kontrol etmesinin çok önemli bir yer tuttuğunu belirtmiştik. İşte, karşılaştığımız zor durumlarda kontrolümüzü kaybetmektense kendimize “Bu durumdan çıkarabileceğim ders nedir?”, “Bu deneyimi nasıl faydalı bir hale getirebilirim?”, “Konuyla ilgili benim aklıma gelenlerden başka ihtimaller de mümkün mü, mümkünse bunlar neler ve bunları nasıl değerlendirmeliyim?” sorularını sorabilmek yüksek duygusal zeka sahibi bir insan olmanın başlıca gereklerinden biridir.
